ارزیابی درجه بلوغ مواد آلی واحدهای سنگ چینه ای پالئوزوئیک با استفاده از پارامترهای tai و ro در حوضه زاگرس واقع در جنوب ایران

ناحیه مورد مطالعه در حوضه زاگرس قرار دارد که بررسی های ژئوشیمیایی بر روی واحدهای سنگ چینه ای پالئوزوئیک در محدوده ای شمال بندر عباس تا شمال لرستان در آن انجام شده است. آنالیزهای مورد نیاز در این مطالعه بر روی سازندهای پالئوزوئیک در چاه ها (7 حلقه چاه) و مقاطع صحرائی (9 مقطع صحرائی) انجام گرفت. چاه های مورد نظر در این مطالعه شامل فینو -1، آغاز غربی -1، دارنگ-1، گلشن -3، کوه سیاه -1، زیره -1 و سمند -2 می باشند که چاه گلشن -3 در خلیج فارس می باشد. مقاطع صحرائی نیز شامل چالیشه، قالی کوه، زرد کوه (تنگ هفت تنان)، کوه گره، کوه دینار (تنگ پتاوه)، کوه سورمه، کوه گهکم و کوه فراقون هستند. در این تعداد 486 نمونه از توالی رسوبات پالئوزوئیک از مقاطع صحرائی و 95 نمونه از چاه های حفاری شده مورد آنالیز. rock-eval قرار گرفتند. همچنین اندازه گیری ro از 51 عدد نمونه های صحرائی آماده وجود داشت که اطلاعات موجود مورد استفاده قرار گرفتند. آنالیز های عنصری که قبلا روی 24 نمونه انجام شده بود نیز مطالعه شده اند. برای تکمیل کار بر روی یک مقطع نازک مربوط به سازند فراقون و یک مقطع نازک از سازند زرد کوه (تنگ هفت تنان) اندازه گیری ،tai انجام گردید. همچنین بر روی مقاطع نازک چاه سمند -2، از ناحیه لرستان از عمق 5/4103 متر تا 5/4118 اندازه گیری tai نیز انجام گردید. از آنالیزهای rock-eval و در نتیجه مقادیر شاخص های هیدروژن (hi)، اکسیژن (oi) و tmax برای تهیه نمودارهای وان کرولن و تعیین نوع کروژن و بلوغ حرارتی استفاده گردید. از مقادیر ro و tai درجه بلوغ نمونه های مورد مطالع تعیین گردید که از کلیه نتایج حاصل در این مطالعات لاگ ژئوشیمیایی تهیه و سپس تفسیر گردید. نتایج بدست آمده از مطالعات فوق نشان می دهندکه سازندسرچاهان در فارس ساحلی (شمال بندر عباس) و بخصوص در کوه فراقون مقدار toc زیادی را از خود نشان می دهد. با توجه به گسترش سنگ های منشأ غنی بنام hot shale به سن سیلورین در کشورهای مجاور حوضه خلیج فارس (عربستان، عراق، عمان، ...) که بخشی از سازند فلیبه است و تطابق سنی و چینه شناسی آن ها با سازند سرچاهان، این سازند شیلی می توانسته نفت زیادی را در حوضه زاگرس تولید کند. در ناحیه فارس اغلب ساختمان های زمین شناسی برای مدت طولانی بالا امده اند و در نتیجه رسوبات پالئوزوئیک بر خلاف انتظار کاملا بالغ نشده اند شاید علت آن بالا آمدن گنبدهای نمکی از زمان های بسیار قدیم زمین شناسی باشد. در نواحی مجاور با گسل اصلی زاگرس اختلاف بسیار زیاد در مقادیر toc و بخصوص درجه بلوغ مواد آلی سازند فراقون و سازندهی قدیمی تر در آن مناطق(مانند سیاهور، زرد کوه، ایلبیک و میلا) وجود دارد که معرف نبود چینه شناسی آشکاری بین سازند فراقون و سازندهای قدیمی تر دارد. شاید این موضوع بتواند برای شناخت وضعیت چینه شناسی در آن نواحی مورد استفاده قرار گیرد. در ناحیه لرستان سازندهای پالئوزوئیک بسار بالغ هستند (over mature)، بنابر این نفت گاز حاصل از آن ها به نواحی دیگر مهاجرت کرده است.